Kiedy zaczyna się bycie osobą? - „The Ghost In The Shell", Shirow Masamune

W marcu, za namową kuzynki, pragnącej obejrzeć kinową nowość Ghost in the Shell, włączyłyśmy sobie starszą wersję filmu - anime pod tym samym tytułem. Zakochałam się w nim, szczególnie w jego grafice, muzyce i przesłaniu. Niestety anime ma ten zasadniczy minus, że podczas 80 minut pokazuje fabułę 346 stronicowej mangi, co skutkuje dziurami fabularnymi i spłyceniem charakterów postaci. Zdecydowałam zatem, że koniecznie sięgnę po mangę, na podstawie której powstało anime, aby je lepiej zrozumieć, ponadto zakładałam, że manga jest również o wiele lepsza. I rzeczywiście jest lepsza, choć niewolna od wad, tylko że oprócz tego jest także zupełnie inna. A zatem Panie i Panowie, ludzie, SI i cyborgi - przed Wami pierwowzór filmu, czyli The Ghost In The Shell opowiedziany i narysowany przez Shirowa Masamune.

Major Motoko Kusanagi, która zarządza jednostką jednej z najlepszych Sekcji Wydziału Bezpieczeństwa, sławnej Sekcji Dziewiątej, jest pełnym cyborgiem, to znaczy takim, w którym jedynie centralny układ nerwowy (mózg i rdzeń) pozostały organiczne. Grupa, którą dowodzi, często dostaje najtrudniejsze zadania, podczas których trzeba być ostrożnym, aby dowody nie zniknęły i w które zamieszane są politycy, przywódcy państw i terroryści. Misje są ze sobą luźno powiązane - czasem bierze w nich udział ta sama grupa terrorystyczna, innym razem ten sam haker, czasem zaś nie mają ze sobą nic wspólnego. Obfitują w pościgi i strzelaniny, ale także planowanie, zatem niektóre zadania są pełne akcji, a inne to głównie dyskusje bohaterów. Masamune wszystkie misje tworzy na dość równym, dobrym poziomie, aczkolwiek nie wznosi się na szczyty intryg, na szczęście nie jest to jedyne, o co w mandze chodzi.

Bardzo dużo miejsca poświęcone jest przedstawionemu światu dalekiej przyszłości, a tym samym nauce i technologii. Nie ma rozdziału, w którym nie pojawiałyby się jakieś informacje na ich temat w postaci wypowiedzi bohaterów lub przypisów autora - robi on ich bardzo wiele w celu wyjaśnienia czytelnikom zasad świata mangi, sposobu tworzenia cyborgów i podobnych rzeczy. W tym właśnie tkwi największy minus mangi: Masamune nie tyle tłumaczy, co jedynie próbuje to robić, ponieważ zupełnie mu nie wychodzi. Oczywiście możliwe, że to moja wina i to ja nie potrafię zrozumieć, o co chodzi, mam jednak co do tego wątpliwości, bowiem nawet gdy Masamune wyjaśniał, jak coś działa, używając słownictwa typowo biologicznego, które znam ze studiów, to i tak nie mogłam się połapać. Zatem gdy ja nie rozumiem kwestii dotyczących biologii, to co dopiero z fragmentami poświęconymi fizyce czy informatyce. I wątpię, abym była w stanie to zrozumieć bez bardzo dużego przygotowania naukowego, a moim zdaniem to nie o to chodzi, by tak wiele czasu poświęcać na czytanie źródeł naukowych w celu zrozumienia mangi. Ale może taki już jej urok, zresztą to nie jest tak, że nie dało się nic zrozumieć - wiadomo, co ma Masamune na myśli, jeśli idzie o ogół, ale gdy przechodzi się do zrozumienia go w szczegółach, to wtedy już się nie da. Choć gwoli ścisłości muszę się przyznać, że czerpałam nieco masochistyczną przyjemność z wytężania umysłu, i choć po skończonym rozdziale czułam się tak, jakby mózg mi się przegrzał, to jednak byłam za każdym razem zadowolona.

Niewątpliwą zaletą mangi są główni bohaterowie, czyli członkowie drużyny Kusanagi: Beteau, jej najbliższy, zabawny współpracownik, nowy członek grupy, czyli naiwny Ishikawa czy też szef Aramaki. Nie potrafię wprawdzie na ich temat powiedzieć bardzo dużo, ale z drugiej strony różnili się i ich poczynania śledziło się z niesłabnącym zainteresowaniem. Bohaterów pobocznych jest natomiast mnóstwo i polecam, jeśli ktoś tak jak ja nie ma pamięci do twarzy, spisywać sobie ich imiona. Postacie są bardzo dobrze narysowane: nie wyglądają jak klony różniące się jedynie fryzurą, rekwizytami i strojem, jak to bywa w niektórych mangach, ale prawie każdy ma indywidualne rysy twarzy, często się  przebierają i nie się ich ze sobą pomylić (z jednym wyjątkiem). Szkoda, że wielu współczesnych twórców mang przestało dbać o takie szczegóły. Z drugiej strony, w kreacji postaci pojawia się kolejny minus, właśnie ten jeden wyjątek w wyglądzie postaci - zbyt dużo kobiet wygląda zbyt podobnie, ponadto mają nogi dwa razy dłuższe od reszty ciała (mężczyźni nie) i ubrane są zazwyczaj niewspółmiernie skąpo do danej okazji. A nawet jeśli nie skąpo, to ich ubranie ogromnie podkreśla wszystkie cechy uznawane za atrybuty kobiecości, z czego wychodzi seksizm. Zdecydowanie jest to jeden z tych elementów, których być nie powinno. Jednak pomijając ten element, kreska jest świetna. Są bardzo szczegółowe tła i otoczenia bohaterów, którzy nie znajdują się w kadrowej pustce, ponadto jest wiele kolorowych stron, równie pięknych. Zresztą sami możecie zobaczyć na zdjęciach.

Wątki wzbudzające refleksje pojawiają się w mandze dość późno i dotyczą robotów, cyborgów oraz SI (sztucznej inteligencji). Nie są to jednak przemyślenia przedstawione z perspektywy ludzi, którzy ich się boją (zresztą każdy jest trochę scyborgizowany, ludzie musieliby się zatem bać sami siebie). To roboty, pełne cyborgi i SI się zastanawiają, często żartobliwie (w ogóle manga jest bardzo humorystyczna, a to duży plus) i rozmawiają. Niektóre przemyślenia dotyczą tego, że roboty są zaprogramowane do robienia tego, czego inni od nich wymagają, co zmusza do refleksji, że to samo robią ludzie, również podporządkowując się, tracąc siebie i postępując tak, jak inni - ich przełożeni, rodzina, bogatsi od nich - tego oczekują. Wzrok zwrócony jest także na to, że w obecnym świecie technologia i maszyny mają niekiedy więcej praw niż martwi ludzie, o których dba się o wiele mniej, jak również na pęd za konsumpcją, nie tylko dóbr, ale również ludzi - tutaj pokazane jest to za pomocą ludzi, którzy kupują coraz to nowsze generacje robotów, wyrzucając stare, teoretycznie bez uczuć, ale czy można tak powiedzieć, skoro roboty tego nie chcą i się buntują? Każe to wątpić w to, czy rzeczywiście nie mają uczuć.

Jednak najważniejsze jest pytanie o to, co decyduje o tym, że ktoś jest żywą osobą - czy robot funkcjonujący dokładnie jak człowiek, o mechanicznych gruczołach, odtwarzających uczucia, myślący tak samo jak człowiek również nim jest? A czy program komputerowy, mogący przeżyć samodzielnie i mający świadomość własnego istnienia także jest żywą istotą? Masamune zadaje pytania czytelnikowi o to, w którym momencie zaczyna się życie, a w którym się kończy, nie dając jednak jednoznacznych odpowiedzi. Bardziej pokazuje chęć wszystkich myślących istot do rozwijania się i do przekazywania (bądź posiadania samej możliwości przekazania) życia. Nie mówi on sądów na temat tego, kto jest żywy i co o tym decyduje, ale każe się zastanawiać nad tym czytelnikowi. Jego refleksje w dobie coraz bardziej rozwijającej się technologii i programów komputerowych są bardzo aktualne i wskazują niejako, jakie pytania będziemy musieli sobie już niedługo zadać, a raczej na jakie pytania będziemy musieli odpowiedzieć. Nie jest to jednak przekaz pesymistyczny dla ludzi czy też ostrzeżenie, ale bardziej zwrócenie uwagi na nasze zaniedbania pewnych spraw. W The Ghost In The Shell nie chodzi o pokazanie zagrożeń, tylko o zmuszenie do zastanowienia się, również nad życiem ludzkim i kwestiami bioetycznymi, dotyczącymi na przykład eutanazji i starości.

The Ghost In The Shell to manga trudna do czytania ze względu na liczbę nie najlepiej wyjaśnionych kwestii technologicznych oraz trudna ze względu na przekaz, zmuszający do stawiania sobie pytań o życie. Mimo pewnych wad jest to jednak historia warta poznania, choć trzeba sobie zarezerwować czas, aby czytać ją spokojnie, bowiem to lektura bardzo wymagająca, ale również satysfakcjonująca po jej ukończeniu. Ja na pewno do niej jeszcze kiedyś wrócę, aby zwrócić uwagę na te wątki, których nie zrozumiałam wystarczająco. Pojawia się jednak problem, aby ją ocenić, ponieważ w porównaniu z większością mang stoi o wiele wyżej, jednak w porównaniu z ogółem czytanych przeze mnie dzieł niestety niżej. Stosując uśrednioną skalę, daję jej 7,5/10. Dla fanów mang i komiksów oraz tak zwanego hard science fiction jest to pozycja obowiązkowa.

Wszystkie kadry pochodzą z mangi The Ghost In The Shell, Shirow Masamune, Wydawca: Shin Yasuda, Publishing House J.P.Fantastica, Wydanie II maj 2013