Gdy „Polska odwraca oczy", Justyna Kopińska jej te oczy otwiera

Polska odwraca oczy to zbiór szesnastu reportaży Justyny Kopińskiej, z których część, choć nie wszystkie, były wcześniej już publikowane, przyznaję jednak, że ja, stroniąca raczej od prasy, nie czytałam ich wcześniej i dopiero teraz miałam możliwość zapoznania się z tymi wstrząsającymi historiami.

Kopińska porusza tematy bardziej znane, na przykład w reportażu Spokojny sen Anny, opowiadającym o Mariuszu Trynkiewiczu, zabójcy czterech chłopców i o jego usprawiedliwiającej go żonie, czy też historię tłumaczki, która wyjechała pracować podczas szkolenia ratowników medycznych do Kaliningradu i została tam zgwałcona (Elbląg odwraca oczy). Oprócz tego książka zawiera reportaże na mniej znane tematy, jak Karmel, opowiadający historię Szymona, księdza geja, który po odejściu z zakonu popełnił samobójstwo (dlaczego? i jak duży miała na to wpływ homofobia w Kościele katolickim?).

Zbiór tekstów Kopińskiej to historie o Polsce odwracającej oczy od cudzego cierpienia, jednak nie tylko - to także opowieści o niekompetencji władz, o licznych powiązaniach na wysokich szczeblach władzy, na przykład między policją, funkcjonariuszami więzień i prokuraturą, co skutkuje występowaniem licznych błędów w ich postępowaniu, których nikt nie naprawia, bo korzyści z tego czerpią wszyscy, oprócz ludzi najbardziej zależnych, którzy często pozostawieni są samym sobie i nikt nie staje w ich obronie. To historie o prokuraturze, która boi się działać albo w zamian za korzyści umywa ręce i chroni zbrodniarzy. Kopińska pokazuje świat, w którym ludzie nie mają szans na rzetelną obronę, bo, mimo że idą do sądu z jasnym materiałem dowodowym, i tak zostają upokorzeni przed adwokatów i sędziów. Autorka prezentuje patologie systemu, braki odpowiednich przepisów, kolesiostwo, urzędy, które dbając o statystyki i pieniądze potrafią nadać komuś zbyt wysoki stopień niepełnosprawności, tym samym przekreślając jego możliwości nauki w normalnej szkole, co bywa przekreśleniem jego drogi życiowej.

Kopińska jednak nie skupia się tylko na opowiadaniu historii. Interweniuje, wkłada kij w mrowisko i drąży tak długo, aż dotrze do sedna sprawy lub napotka na swojej drodze betonową ścianę, której już nie rozkruszy, co niestety dzieje się nadzwyczaj często. Autorka nie odpuszcza, dzwoni do różnych ludzi, zadaje pytania i dzięki temu wiele spraw posuwa na przód, a jeśli nie może tego zrobić, to pozostaje jej tylko przedstawienie sprawy w jak najjaśniejszym świetle, co również wstrząsa. Sama Kopińska niczego nie komentuje, przedstawia jedynie fakty i nie pozwala sobie na podawanie własnych opinii, dopuszcza natomiast do głosu ofiary, ich bliskich, profesorów komentujących liczne rzeczy, a także przestępców, o których pisze - ich perspektywa często przeraża, ale czasem wyjaśnia również mechanizmy ich działania (nie mylić z tłumaczeniem osób popełniających zbrodnię), które czasem biorą się ze zła uprzednio doświadczonego przez nich samych. Kopińska pokazuje, kim są przestępcy, o których opowiada, jacy są i jak myślą, ale to do nas należy ich ocena, która właśnie dzięki temu, że jest nasza i niezmącona opinią autorki, zyskuje na sile.

Przyznaję, że dopóki żyję sobie spokojnie moim spokojnym życiem, to czuję się bezpiecznie. Po przeczytaniu tej książki zdaję sobie jednak sprawę, że jeśli przypadkiem wpadnę w kłopoty, i trafię na niewłaściwych funkcjonariuszy, to będę jedynie małym, nieistotnym człowieczkiem, którego dobro dla instytucji takich jak policja czy sądownictwo nie będzie w ogóle ważne. I to przeraża. I choć Polska odwraca oczy, to Justyna Kopińska zmusza ją do ponownego spojrzenia na sprawy, od których próbuje się odwrócić, i jej te oczy otwiera.

Lektura obowiązkowa.
Moja ocena: 9/10