Droga przemocy — „Ameksyka. Wojna wzdłuż granicy” Eda Vulliamy'ego — recenzja

Jeśli zastanawiacie się, co przedstawia okładka, to czytając tę książkę dowiecie się tego — i jest to absolutnie poruszające i smutne.

Ameksyka to nazwa terenów rozciągających się wzdłuż granicy Stanów Zjednoczonych i Meksyku. To ziemia, na której toczy się nieustanna wojna związana z handlem narkotykami i biedą, a także wszystkim tym, co ze sobą niosą. Z tego powodu tytuł — Ameksyka. Wojna wzdłuż granicy — jest szalenie adekwatny i idealnie opisuje to, o czym w książce Eda Vulliamy'ego mowa. Zresztą w tym reportażu wszystko jest wzdłuż, bowiem Vulliamy snuje historię poruszając się z zachodu Ameksyki na wschód, cały czas pozostając przy granicy (częściej po stronie meksykańskiej) i opowiadając, co się w jej pobliżu dzieje, dużo miejsca poświęcając przemocy czy specyfice karteli narkotykowych. Podróż wzdłuż granicy to ciekawy pomysł, który przy okazji bardzo dużo daje, bowiem poszczególne elementy wojny poznajemy po kolei, poczynając od miejsc, w których potrzeba najmniej kontekstu do zrozumienia ich specyfiki, do tych, które wymagają go najwięcej. To oczywiście częściowo szczęście, że Vulliamy mógł snuć narrację i odkrywać coraz to więcej, poruszając się wzdłuż granicy, z drugiej strony niewprawny reporter by tego nie wykorzystał, tak samo jak nie umiałby napisać tej książki tak, aby w danym miejscu całkowicie wyczerpać temat, nie pokazując jednak tego, co pokazać można później.

Ameksyka zbudowana jest na zasadzie jazdy od miasta do miasta, a raczej — od miast do miast, bowiem wzdłuż granicy pełno jest bliźniaczych aglomeracji — niemal każde z meksykańskich miast ma po stronie amerykańskiej swój odpowiednik. Vulliamy bardzo sprawnie to opisuje, pokazując, jak duży kontrast jest między tymi miastami, często na tyle bliskimi, że z okien ekskluzywnego amerykańskiego hotelu widać biedne dzielnice po stronie meksykańskiej, w których domy są z blachy falistej, a prąd przeciąga się nielegalnie. To jednak niejedyna szokująca rzecz, której można się z Ameksyki dowiedzieć — jest ich tam dużo, dużo więcej. Vulliamy bardzo wiele opowiada o biedzie po meksykańskiej stronie granicy, a także o mechanizmach z nią związanych, które sprawiają, że kwitną tam w równej mierze zarówno handel narkotykami, jak i przemoc, zwłaszcza wobec kobiet. To naprawdę jedno z najokrutniejszych miejsc na Ziemi — i nie, to nie jest recenzencka retoryka, ale badania statystyczne — gdzie przemoc jest na porządku dziennym i stała się celem samym w sobie, gdzie ludzi morduje się bez mrugnięcia okiem i gdzie systemowo łamane są wszystkie prawa człowieka, a Vulliamy dostarcza wiedzy o tym, jak i dlaczego to w ogóle ma miejsce.

Jednak w książce nie o szokowanie chodzi, to dzieje się mimochodem, a przede wszystkim o dostarczanie wiedzy i otwieranie oczu, co udaje jej się doskonale, pokazane jest bowiem, jak bardzo przemysł narkotyczny i związana z nim przemoc powiązane są z naszym zachodnim społeczeństwem i jego wygodami, a także jak kapitalizm wykorzystuje ludzi, którzy nie mają możliwości bronienia się. To reportaż, który absolutnie trzeba przeczytać, bowiem Vulliamy wprost opowiada o tym, co w naszym zachodnim społeczeństwie rozwija na sytuację w Meksyku i że my również mamy krew na rękach, a także jak bardzo wojna w Meksyku jest odbiciem światowej gospodarki, filozofii i zasad rządzących współcześnie społeczeństwami I świata. Ameksyka jest jednak nie tylko opowieścią Vulliamy'ego, pełną opisów, relacji i tłumaczenia mechanizmów, ale również zawiera w sobie wiele rozmów, głównie z ofiarami systemu, jednak nie tylko — czasem można posłuchać kłamstw winnych (to znowu nie retoryka, lecz bezpośredni wniosek z lektury). Nie jest to jednak sucha reporterska praca, Vulliamy przetyka ją bowiem fragmentami poświęconymi swojej podróży wzdłuż granicy — na tyle rzadkimi, że nie dominują w reportażu, a jedynie go urozmaicają i stanowią oderwanie dla trudnych tematów, które poruszane są przez większość książki.

To naprawdę solidna reporterska robota — zachwyca ogrom pracy, którą autor włożył w jej napisanie, pracował bowiem nad książką przez 9 lat i w tym czasie zebrał naprawdę mnóstwo materiałów i informacji (oraz przeczytał mnóstwo książek, na które się powołuje), dzięki którym napisanie tak kompleksowej i dokładnej analizy regionu nie byłoby możliwe. To interesujący i zaangażowany społecznie reportaż, nie znaczy to jednak, że wolny od wad — Vulliamy'emu zdarza się pisać dość topornie, a momentami przez lekturę nieco się brnie, jednak nie aż tak, aby nie dało się — i nie chciało się — jej dokończyć (zwłaszcza że są również rozdziały, które czyta się jak najlepszy kryminał). Mimo tego, to i tak jedna z lepszych książek, jakie w tym roku przeczytałem, a na pewno najbardziej rozwijająca i otwierająca oczy. Warto znać, zarówno dlatego, że to rzeczy absolutnie złe, jak i dlatego, że jesteśmy globalną wioską, a zatem wojna w Ameksyce nas również dotyczy.

Moja ocena: 9/10

Ed Vulliamy, Ameksyka. wojna wzdłuż granicy, Wydawnictwo Czarne, Wydanie I, Wołowiec 2012

Przekład: Janusz Ochab

Tytuł oryginału: Amexica: War Along the Borderline