Mission Impossible albo „Szóstka wron” Leigh Bardugo — recenzja

Przyznaję się — przeczytałbym Szóstkę Wron Leigh Bardugo dopiero w bardzo dalekiej przyszłości, gdyby nie jeden, bardzo konkretny powód. To nie liczne pochwalne oceny od mniej lub bardziej znajomych osób, nie opis z okładki, że jest tu [p]rzestępczy geniusz Kaz Brekker i niewykonalny skok jego drużyny, a także nie ładne wydanie ani wielka chęć na fantastykę młodzieżową skłoniły mnie do sięgnięcia po powieść Bardugo w Wielkanoc. To wszystko oczywiście było istotne, ale wybór na Szóstkę Wron padł właśnie dlatego, że występuje tu wątek LGBTQIA+. Czy w związku z tym zostałem usatysfakcjonowany lekturą na każdym możliwym polu? Niekoniecznie.

Młody i szybko pnący się w karierze przestępczej Kaz Brekker, zwany Brudnorękim, prawa ręka szefa gangu Szumowiny, dostaje jako najprawdopodobniej najlepszy złodziej w mieście propozycję zlecenia polegającego na wydostaniu pewnego mężczyzny z doskonale strzeżonego więzienia w niezdobytej twierdzy. Do tego potrzebuje drużyny, którą dobiera sobie spośród osób mniej lub bardziej związanych ze światkiem przestępczym. Wszystkim wydaje się to misją samobójczą, jednak każda osoba z drużyny ma swoje powody, aby wziąć w niej udział — od tych najbardziej osobistych do zwykłej chęci wzbogacenia się, bowiem za wykonanie zlecenia nagroda wynosi 4 miliony kruge (do podziału).

Jest to tak dużo, że bohaterom rozszerzają się oczy i myślą o tym jak o jakiejś niewyobrażalnej kwocie, jednak zarazem autorka oszczędziła sobie pokazania, ile to naprawdę pieniędzy i co można za to dokładnie kupić, choćby przez pokazanie, ile pieniędzy bohaterowie wydają na co dzień na drobne rzeczy. Nie wiadomo, czy w Kerchu (państwo, gdzie mieszkają) nie ma inflacji i jakiej walucie odpowiadają w przybliżeniu te 4 miliony kruge, a jedynie na wiarę trzeba przyjąć, że te pieniądze to dużo. Na szczęście jednak pozostałe aspekty świata są przemyślane i wyjaśniane o wiele lepiej. To zdecydowanie świat, który mógłby istnieć — Bardugo nie pozostawia czytających w poczuciu, że wymyśliła coś, co trzeba przyjąć na wiarę, przeciwnie — wszystko funkcjonuje logicznie, zaś bohaterowie zachowują się zgodnie ze swoimi charakterami, a nie imperatywem narracyjnym. Gorzej jest niestety natomiast z chwilami zawieszenia niewiary i szczęśliwymi przypadkami — niestety w czasie całego wykonywania zlecenia los przez cały czas uśmiecha się do bohaterów, sprawiając, że nawet gdy plan nie wychodzi im doskonale od początku do końca, to z każdej opresji potrafią się wymknąć za sprawą geniuszu Kaza i/lub ogromnego szczęścia. Jest to naciągane, ale na szczęście nie na tyle, aby odebrać radość z lektury.

Trochę gorzej ma się kreacja postaci — o ile Bardugo ma na bohaterów w większości dobre pomysły, które potrafi zrealizować, o tyle wszyscy są wyjątkowo młodzi — żaden z nich nie ma nawet dwudziestu lat, a ich wiek waha się w przedziale szesnastu — dziewiętnastu lat. Nie byłoby w tym jeszcze nic aż tak złego, gdyby nie to, że zachowują się oni znacznie dojrzalej niż wskazywałby ich wiek (na jakieś dwadzieścia dwa — dwadzieścia pięć lat). Z jednej strony ich młody wiek jest możliwy narracyjnie, bowiem na przykład wojna może oznaczać konieczność wysyłania na nią nastolatków, z którymi potem różne złe rzeczy mogą się dziać, z drugiej Bardugo nie stwarza poczucia, że są to dzieci, z którymi świat obszedł się okrutnie, ale młodzi dorośli, których życie nie oszczędzało. 

Świat wykreowany przez Bardugo składa się z kilku państw i zasadza się na konflikcie pomiędzy griszami (odpowiednik magów) a fjerdańczykami, uważającymi griszów za coś gorszego niż zwierzę, wręcz wybryk natury, który trzeba bezwzględnie zabić. To typowy przykład konfliktu pomiędzy grupą społeczną będącą w mniejszości (griszowie) a większością, która nie rozumie inności, boi się jej, a przez to nienawidzi. Z tym wątkiem Bardugo radzi sobie doskonale, bowiem pokazuje strach griszów i trudności, z którymi muszą się zmagać, mogąc tak właściwie wybrać tylko jedną z dwóch opcji: przynależność do armii jednego z państw walczącego z fjerdańczykami albo ukrywanie się. Niemniej nie ogranicza się ona tylko do tego, ale portretuje również fjerdańczyków, zwłaszcza tych walczących z griszami, czyli drüskelle (oddział w armii), będących w gruncie rzeczy religijnymi fanatykami. Nie jest to jednak prosto wykreowany, czarno-biały świat — widać, że Bardugo staje po stronie griszów, ale zarazem doskonale pokazuje psychikę drüskelle, ich strach przed griszami oraz zaślepiającą nienawiść, mogącą się zmienić przez poznanie innego, który okazuje się wtedy takim samym czującym człowiekiem i przestaje stanowić niezrozumiałe zagrożenie. Bardugo jednak pogłębia problematykę nienawiści obrazując skłonność do hipokryzji czy do nadużywania władzy przez tych ją posiadających, ale zwraca także uwagę na to, że w tym konflikcie nie tylko drüskelle czynią zło, a wojna to zjawisko, które sprawia, że obie strony konfliktu są skłonne do wielkiego okrucieństwa.

Wątki romansowe niestety wychodzą autorce średnio. Bardugo ma pomysł, aby „sparować” każdego z członków drużyny, co z jednej strony nawet przy dobrym pomyśle, który ma ona na postaci oraz ich romanse i tak jest trochę naciągane, z drugiej — dla miłośników miłosnych wątków w fantastyce powinna być to gratka. Bohaterowie idą na samobójczą misję, i to na niej romanse się rozwijają, a uczucia potęgują, co stwarza trochę poczucie nierealności, aczkolwiek nie dziwi akurat myślenie o osobie darzonej uczuciem w chwili zagrożenia życia. Niemniej o ile romanse pomiędzy osobami różnych płci wychodzą autorce całkiem sprawnie, zwłaszcza ten, który jest właściwie jednym z fabularnych pomysłów, na których opiera się książka, zaś pomiędzy bohaterami są chemia lub skomplikowane uczucia i trudności w ich wyrażaniu, które są całkiem sensownie stworzone, a nie na zasadzie imperatywu narracyjnego — o tyle romans pomiędzy osobami tej samej płci nie wychodzi już tak dobrze. Prawdę powiedziawszy nie można tego nawet nazwać romansem, lecz uczuciem dopiero rodzącym się, i to pośród mało wprawnych flirtów. Niestety ten „romans” wygląda tak, jakby autorka zadecydowała, że musi być, a potem usilnie starała się dorobić mu kilka scenek, które by go tłumaczyły, co rzecz jasna nie wychodzi. W związku z tym „romans” ten spełnia bardziej cel reprezentacji osób LGBTQIA+, aby pokazać, że takie mniejszości są (i też czują, i romansują), ale niekoniecznie jest tym, co zadowoli same osoby LGBTQIA+, które chciałyby zobaczyć w literaturze osoby takie jak oni sami.

Równie średnio wygląda aspekt językowy Szóstki Wron — język Bardugo jest w większości sprawny i upłynniający czytanie, niestety ma ona manierę pisania tekstów czy używania sformułowań, które w założeniu mają być patetyczne, wzbudzające napięcie lub głębokie, a wychodzą średnio — przykładem niech będzie ostry zapach prochu nadal wisiał w powietrzu, a wraz z nim niewypowiedziane w ciszy pytanie, jakby sama Kostucha czekała na odpowiedź: ile jeszcze krwi zostanie przelanej tej nocy? (s. 45). W dodatku bohaterowie, jak na niebezpieczne osoby związane ze światkiem przestępczym posługują się nadzwyczaj ułagodzonym językiem — przekleństw jest niewiele, a moment, gdy bohater mówi, że wie dość, aby nie kłapać dziobem (s. 24), wzbudza politowanie — nie znam nikogo w wieku licealnym, kto na serio by się tak wyrażał (choć być może to wina tłumaczy, a nie Bardugo).

Koniec końców Szóstka wron Leigh Bardugo zawiodła mnie trochę w paru kwestiach związanych z bohaterami i bohaterkami, którzy są za młodzi, a jeden z romansów nieumiejętny, z drugiej strony większość pomysłów Bardugo jest naprawdę dobra i dobrze wykonana, a przy lekturze nie sposób źle się bawić. W dodatku książka doskonale radzi sobie z konfliktem mniejszość — większość, a także z religijnym fanatyzmem. Warto przeczytać, gdy lubi się młodzieżowe historie fantasy, lecz gdy szuka się romansu pomiędzy osobami tej samej płci, to niekoniecznie trzeba.

Moja ocena: 7/10

Leigh Bardugo, Szóstka wron, Wydawnictwo MAG, Warszawa 2016. Wydanie I
Przekład: Małgorzata Strzelec i Wojciech Szypuła
Tytuł oryginału: Six of Crows